12 listopada odbyło się doroczne posiedzenie Rady Prezesów Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych – platformy dyskusyjnej zrzeszającej organizacje Polonii z Europy. Spotkanie liderów organizacji członkowskich, zgodnie ze statutem EUWP, służy wymianie doświadczeń, ocenie dotychczasowych działań i określeniu wspólnych priorytetów.
Tegoroczne obrady wypełniła dyskusja na temat wyzwań, jakie stoją przed europejskim ruchem polonijnym. Jednym z kluczowych zagadnień pozostaje przyszłość szkolnictwa polonijnego. Uczestnicy spotkania podkreślili, że system edukacji polonijnej powinien zachęcać młode pokolenia do kontaktu z językiem ojczystym, być elastyczny i uwzględniać współczesne trendy oraz potrzeby demograficzne. Jednocześnie system ten musi umożliwiać naukę języka polskiego osobom pochodzenia polskiego, które dopiero w kolejnych pokoleniach decydują się na odnowienie więzi z językiem przodków, traktując go jako narzędzie osobistego i zawodowego rozwoju oraz mobilności.
Jednym z ważniejszych tematów obrad były prace nad rządową strategią współpracy z Polonią i Polakami za granicą na lata 2025-2030, przygotowywaną przez polski resort dyplomacji. Uczestnicy forum wymienili opinie na temat przebiegu konsultacji i kluczowych założeń dokumentu. Zwrócono uwagę, że nowa strategia powinna kłaść szczególny nacisk na rozwój istniejącej sieci organizacji polonijnych i ich wzajemną współpracę, a także na wzmacnianie relacji z instytucjami państwowymi w Polsce. W tym kontekście uczestnicy spotkania wyrazili zaniepokojenie przypadkami, gdy środki budżetu polonijnego trafiają do inicjatyw, które nie przynoszą wymiernych efektów dla lokalnych środowisk polskich, są realizowane przez podmioty niepowiązane z ruchem polonijnym. Wskazano, że w całym systemie wsparcia niezbędne jest większe docenienie roli organizacji parasolowych, które posiadają doświadczenie, zaplecze eksperckie i rozbudowane sieci kontaktów, a więc stanowią naturalny fundament instytucjonalny ruchu polonijnego. Zaproponowano także pewne rozwiązania w zakresie modelu finansowania działań polonijnych. Uczestnicy opowiedzieli się za organizowaniem konkursów grantowych w taki sposób, aby środki dotacyjne trafiały do organizacji zaraz po podpisaniu ustawy budżetowej, co umożliwiłoby sprawniejsze planowanie i realizację projektów.
Uczestnicy Rady Prezesów podtrzymali też apel, który został zgłoszony już podczas ubiegłorocznych obrad – o zwiększenie środków budżetowych dla Kancelarii Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Pozwoliłoby to na sfinansowanie większej liczby wartościowych inicjatyw skierowanych do rodaków mieszkających poza granicami Polski w ramach corocznego konkursu ofert.
W czasie spotkania zwrócono uwagę, że niektóre państwa europejskie przewidują możliwość pozyskiwania środków publicznych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego, także w sektorze kultury i edukacji. Zasugerowano, że warto byłoby wypracować model wspierający polonijne organizacje w pozyskiwaniu lokalnych funduszy i angażowaniu prywatnych sponsorów oraz partnerów instytucjonalnych, co mogłoby uzupełnić istniejące mechanizmy finansowania z Polski i zwiększyć niezależność organizacji.
Istotnym tematem obrad była także potrzeba rozszerzenia zasięgu działalności Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych i uwzględnienia w jej pracach środowisk polonijnych z krajów, które dotąd nie były w pełni reprezentowane w strukturach organizacji. Uczestnicy posiedzenia Rady Prezesów zwrócili uwagę, że w wielu państwach, takich jak Norwegia, Szwajcaria, Mołdawia, Gruzja, a także kilku innych krajach Europy, działają prężne środowiska skupiające osoby polskiego pochodzenia. Choć często są to wspólnoty nieliczne, to jednak odgrywają one ważną rolę w promocji polskiej kultury, języka i tożsamości narodowej, a także we wzmacnianiu więzi z ojczyzną przodków.
Rozszerzenie geografii działalności EUWP miałoby na celu nie tylko pogłębienie współpracy z tymi środowiskami, ale także wzmocnienie mechanizmów monitorowania sytuacji Polonii oraz mniejszości polskich. Taka sieć współpracy pozwoliłaby na szybsze reagowanie na wyzwania związane z edukacją, ochroną praw polskiej mniejszości narodowej, wsparciem dla nauczania języka polskiego i promowaniem pozytywnego wizerunku Polski za granicą.
EUWP pragnie, by w dłuższej perspektywie platforma współpracy obejmowała jak najszerszy krąg organizacji, zarówno dużych struktur parasolowych, jak i mniejszych, lokalnych inicjatyw. W ten sposób możliwe będzie budowanie spójnej reprezentacji interesów Polonii europejskiej, opartej na wzajemnym zaufaniu, solidarnym działaniu i wymianie dobrych praktyk. Wzmocnienie sieci współpracy – także poprzez wspólne inicjatywy edukacyjne, kulturalne i eksperckie – ma istotne znaczenie dla przyszłości europejskiego ruchu polonijnego jako środowiska nowoczesnego, zaangażowanego i świadomego swej roli w relacjach Polska-świat.
Wydarzenie zostało wsparte ze środków finansowych pochodzących z Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach konkursu „Polonia i Polacy za Granicą 2024 – Regranting”.
